Uproszczenia w rachunkowości Zwolnienia, ułatwienia oraz alternatywne wybory metod wyceny i prezentacji

Odniesiono się do możliwych kierunków zmian w tej sprawie, wynikających z przyjęcia w październiku 2023 r. Dyrektywy delegowanej Komisji (UE) 2023/2775 z 17.10.2023 r. zmieniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do dostosowania kryteriów wielkości przedsiębiorstwa dla mikro-, małych, średnich i dużych jednostek lub grup.

Celem książki jest przedstawienie praktycznych wskazówek:

    jaki wpływ (w granicach prawa i etyki) mogą wywierać uproszczenia na prezentację sytuacji ekonomicznej i finansowej oraz wynik finansowy jednostki,
    w jaki sposób dokonywać wyboru uproszczeń, aby dzięki temu realizować własne cele, pod warunkiem że są one zgodne z prawem i nie zniekształcają w niedozwolony sposób jasnego i rzetelnego obrazu wynikającego z danych finansowych,
    jakie rodzaje jednostek i w jakiej sytuacji mogą stosować określone uproszczenia w rachunkowości, aby ściśle przestrzegając przepisów prawa, jednocześnie ułatwić i usprawnić sobie pracę.

Idea stosowania uproszczeń w rachunkowości polega na tym, iż w granicach dopuszczonych prawem (bez wywierania istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji jednostki) można, poprzez dobór instrumentów rachunkowych, w sposób legalny, etyczny, podlegający ujawnieniu i zgodny z zasadami rachunkowości, wpływać na prezentację sytuacji ekonomicznej i finansowej oraz wynik finansowy jednostki. Jest przy tym oczywiste, że stosowanie tych instrumentów może prowadzić do osiągnięcia innych wartości liczbowych. Istotą korzystania z instrumentów rachunkowych, w tym właśnie uproszczeń, jest stosowanie ich świadomie, konsekwentnie i systemowo w odniesieniu do ksiąg rachunkowych oraz sprawozdania finansowego konkretnej jednostki. Dzięki temu, pomimo intencjonalnego formułowania polityki rachunkowości, unika się zarzutu tzw. agresywnej księgowości (w negatywnym rozumieniu) czy oszustw księgowych.

W kontekście stosowania uproszczeń ważny jest wybór najbardziej pożądanej, najkorzystniejszej dla jednostki sprawozdawczej strategii, aby np. maksymalizować wartości pewnych kategorii bilansowych przy minimalizowaniu innych. Kierownik jednostki nie jest neutralny względem polityki rachunkowości i sprawozdania finansowego. Nie poprzestaje tylko na ewentualnym prognozowaniu, ale przez podejmowane decyzji w zakresie rachunkowości ma prawo do – rozumianej pozytywnie – „kreacji w księgowości". Na wybór instrumentów rachunkowych mogą wpływać np. subiektywne preferencje managerów, których osobista korzyść bywa na podstawie kontraktu uzależniona od jakichś przyszłych zdarzeń.

Dzięki tej książce dowiedzą się Państwo:

    jakie są zwolnienia z mocy prawa w rachunkowości,
    jakie są różnice między alternatywami, a dyrektywami wyboru metod wyceny w rachunkowości,
    jakie uproszczenia stosuje się dla jednostek małych lub mikro z określoną strukturą kapitału,
    czy stosuje się uproszczenia w rachunkowości sektora finansów publicznych,
    jakie są różnice między poszczególnymi wzorami sprawozdań finansowych (poszczególne załączniki do ustawy o rachunkowości) i jakie jednostki mogą stosować poszczególne uproszczone wzory,
    jak stosowane alternatywy wyboru wpływają na powstanie podatku odroczonego,
    jaka jest specyficzna rola uproszczeń przy otwieraniu ksiąg rachunkowych po raz pierwszy, bilansie sporządzanym według inwentarza oraz bilansach łączonych spółek,
    jakie uproszczenia w sporządzaniu bilansu mogą stosować jednostki nieprowadzące ksiąg rachunkowych,
    jak w rachunkowości jednostek mikro i małych praktycznie stosować zasadę istotności, która jak dotąd jest uregulowana prawnie jedynie w MSR-ach,
    jakie instrumenty programują politykę rachunkowości, a jakie pełnią funkcję adaptacyjną,
    jak poprzez zapisy w polityce rachunkowości wpływać (w dozwolony sposób) na wynik finansowy jednostki,
    jak zarządzać różnymi procesami w jednostce, aby wpływać na wynik finansowy na poziomie działalności operacyjnej i związanego z nią np. podatku bieżącego, jak i wpływać na wynik pomiaru z całościowych dokonań, np. przez wprowadzenie do polityki rachunkowości (lub rezygnację) uproszczeń względem niektórych rezerw lub wycen,
    jak zarządzanie polityką rachunkowości może polegać także na doborze instrumentów rachunkowych, nawet jeśli nacisk kładzie się na realny i operacyjny charakter podejmowanych działań,
    jakie strategie przyjmują księgowi, aby wpłynąć na bilans,
    jaka jest linia podziału między decyzjami z zakresu polityki rachunkowości a realnym wpływaniem na wyniki finansowe,
    co wolno i jednocześnie czego się da dokonać przy użyciu uproszczeń lub rezygnacji z nich,
    jakie są preferencje menadżerów w zakresie wyboru instrumentów rachunkowych dotyczących uproszczeń i dlaczego nie zawsze jest to chęć maksymalizowania wyniku finansowego netto? Jak te preferencje i użyteczność wykorzystanych instrumentów zmienia się w zależności od zaistniałych okoliczności, w jakich znajduje się jednostka,
    jak stan zagrożenia lub zakończenie kontynuacji działalności wpływa na stosowanie uproszczeń,
    jaka jest różnica między ujęciem podatkowym i bilansowym rozliczania różnic kursowych i jakie są możliwości stosowania uproszczeń w tym zakresie,
    kiedy można skorzystać z uproszczeń polegających na rezygnacji z ustalania podatku odroczonego,
    jakie są możliwe uproszczenia w zakresie kapitału z aktualizacji wyceny w zależności od statusu jednostki,
    jakie są możliwości prawidłowego korzystania z przekwalifikowania między kategoriami aktywów,
    jakie uproszczenia wprowadzić do polityki rachunkowości, które same z siebie wyłączają (kasują) część źródeł różnic przejściowych między wartością podatkową, a bilansową aktywów lub pasywów,
    jakie uproszczenia można zastosować w łączeniu, podziale i przekształceniach spółek,
    jakie uproszczenia mogą zastosować nowo powstałe jednostki,
    jakie są powody traktowania niektórych sytuacji jako szczególnych dla uproszczeń w rachunkowości,
    jak stosować uproszczenia, gdy podatnik korzysta z estońskiego CIT i innych preferencji podatkowych przy ewentualnej rezygnacji z ustalania podatku odroczonego,
    dlaczego podatnicy estońskiego CIT powinni obowiązkowo tworzyć rezerwy na podatek odroczony, w wysokości aż 10–20% wyniku finansowego.

Ostatni rozdział książki zawiera liczne przykłady podejmowania decyzji o ewentualnym wykorzystaniu lub rezygnacji z uproszczeń. Podzielony został na następujące zagadnienia:

    Jednorazowa amortyzacja środków trwałych niskiej wartości.
    Wycena materiałów i towarów w cenie zakupu.
    Uproszczenie produkcji w toku dla relatywnie krótkich procesów technologicznych.
    Odstąpienie od wyceny przychodów i kosztów wytworzenia kontraktów jeszcze niezakończonych w dniu bilansowym.
    Ujęcie w księgach inwestycji finansowych z pominięciem kosztów przeprowadzenia i rozliczenia transakcji.
    Kwalifikacja leasingu według zasad określonych w przepisach podatkowych.
    Rezygnacja z zachowania ostrożności przy wycenie aktywów i pasywów w zakresie odpisów aktualizujących i rezerw na ryzyka.
    Obliczanie kosztu wytworzenia produktu niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych (w granicach ceny sprzedaży netto).
    Uproszczenie wyceny instrumentów finansowych.
    Odstąpienie od ustalania aktywów i rezerw z tytułu podatku odroczonego.
    Dokonywanie odpisów amortyzacyjnych według zasad określonych w przepisach podatkowych.
    Nietworzenie rezerw na świadczenia pracownicze.